Wo zwei und drei versammlet sind

Waar je ook gaat, overal wordt gevraagd afstand te houden. Ook gisteren op mijn werk is er nog maar eens benadrukt dat we met maximaal 3 collega's in een ruimte mogen zijn, en afstand moeten houden. Nou, op onze nieuwe enorme locatie zou dat niet zo'n probleem hoeven zijn, maar het levert wel ongemakkelijke momenten op, of gewoon wat gegrinnik als we ons realiseren toch weer met teveel bij elkaar te zijn. Samenwerken is het leukst als je het ook samen kan doen.

Ik moest denken aan de betoverende aria 'Wo zwei und drei versammlet sind' van Johann Sebastian Bach, een lied als onderdeel van een van zijn kerkelijke cantates. Hij schreef er zo'n 350 in totaal, en deze cantate 'Am Abend aber desselbigen Sabbats' heeft voor het eerst geklonken in 1725, op Quasimodogeniti, de eerste zondag na Pasen. Bach was toen 40 jaar, en werkte toen al weer zo'n 2 jaar in Leipzig waar hij het grootste deel van zijn kerkelijk werk componeerde. Nog eens 2 jaar later zou hij zijn grootse Matthäus-Passion aan de wereld schenken.

Deze aria begint met de woorden 

Waar 2 of 3 tezamen zijn in Jezus' dierbare naam

Daar komt Jezus in hun midden en spreekt daar het Amen

Nou ben ik zelf niet gelovig, maar ik moet zeggen dat juist Bachs werken mij aan de rand van mijn atheïstische overtuigingen brengen. Ik ben niet de enige, getuige het feit dat er meer mensen een duur kaartje kopen voor de Matthäus-Passion in plaats van een gratis plekje in de paasmis te bezetten.

Hoe dan ook, meer spiritueel dan religieus zou je kunnen zeggen dat waar verbinding is tussen mensen, er inspiratie ontstaat. 

En dan toont Bach zich de grootmeester van de muzikale symboliek, door de instrumentale begeleiding van een klein ensemble zo te kneden dat tekst en betekenis weerspiegeld worden in de muziek. Dat begint al in het 'recitatief' dat aan de aria vooraf gaat, waar beschreven wordt hoe de discipelen angstig bijeen zitten (luister naar de onrustige begeleiding), totdat Jezus binnenkomt (hoor hoe de muziek tot rust komt).

De aria zelf is voor alt-stem, kan zowel mannelijk of vrouwelijk, die wordt omspeeld door twee hobo's die elkaar steeds prachtig imiteren, en heel soms even samenvallen. Hier kun je een uitvoering van de Nederlandse mannelijke alt Maarten Engeltjes beluisteren, met handige ondertiteling.

Waarschijnlijk is het openingsdeel van de cantate, de 'sinfonia', oorspronkelijk bedoeld als eerste deel van een concert voor twee hobo's, en de aria zou dan het tweede deel hebben kunnen worden. Vervolgens kreeg een aantal stukken nog een plek in de wereldlijke cantate 'Der Himmel dacht auf Anhalts Ruhm und Glück' uit 1718, om uiteindelijk te belanden in deze cantate. In het volgende filmpje vertelt de eminente Jos van Veldhoven over de cantate:

De aria sluit af met de woorden

Want wat uit liefde en nood gedaan wordt

Dat verstoort de orde van de Allerhoogste niet

Dat de maatregelen uit nood genomen zijn mag duidelijk zijn. Maar dat de liefde niet vergeten wordt is te zien aan de vele behulpzame initiatieven die op dit moment overal ontspruiten. Bewust van onze eigen en elkaars kwetsbaarheid ontstaat er belangeloze hulp: boodschappen voor ouderen, online lessen voor scholieren, oude laptops inzamelen voor digibeten om deel te kunnen nemen aan het verkeer waar het coronavirus nou juist geen vat op heeft.
Daar waar verbinding is, ontstaat iets.... iets moois.
Alle reden om goede moed te houden.

Tot morgen!