Muzikaal Vaccin: Stille Zaterdag

Witte donderdag, Goede vrijdag, Stille zaterdag, Pasen 1 en 2. Elke dag dag is goed gevuld, behalve de zaterdag. Die valt tussen het sterven en de opstanding in. Jesus is dood en dat was het wel zo’n beetje tot morgen. Maar we kunnen wel wat tijd gebruiken om van de rouw over te schakelen naar de feeststemming. Dan komt een beetje stilte (er worden tot de paaswake geen klokken geluid) wel van pas.

Sluit de input naar oren en ogen van een mens af (door bijvoorbeeld "white noise" en oogdoppen) en sommigen krijgen (godsdienstige) visioenen. Stilte is dus niet zonder haken en ogen. We zeggen wel eens dat de stilte tot ons spreekt, maar hij kan ook oorverdovend zijn. En soms is hij overweldigend: mensen kunnen er niet tegen. Ontsnappen is dan alleen mogelijk door actie: weggaan of geluid maken. Stilte kan ook onverbiddelijk zijn doordat we teruggeworpen worden op onszelf. Dat kan leiden tot een zelfonderzoek. Aan de ene kant kan dat negatief uitpakken doordat fouten of situaties door ons hoofd gaan malen, aan de andere kant kan het positief zijn doordat opbouwende gedachten en creatieve oplossingen opborrelen.

Vandaag dus muziek over stilte. In muziekstukken worden vaak pauzes ingelast om spanning op te bouwen of juist rust te brengen. In 1951 bezocht John Cage een anechoïsche kamer, een kamer waarin alle geluid geabsorbeerd wordt door door de muren, het plafond en de vloer. Hij verwachtte totale stilte, maar hoorde 2 geluiden, een hoog en een laag. De technicus legde hem uit dat het hoge geluid zijn zenuwstelsel was en het lage geluid zijn bloedsomloop. Stilte bestaat niet; maar toch.

Vanaf 1934 speelde stilte een voorname rol in het werk van John Cage, maar het muziekstuk waarin hij het gebruik van stilte het meest consequent heeft doorgevoerd, is 4’33’’ (uitgesproken als “four minutes, thirty-three seconds" of "four thirty-three”), uit 1952. Cage vond dat alle geluid muziek was. Geluiden uit de zaal worden substantieel onderdeel van de compositie. Ook werd Cage geïnspireerd door de “White Paintings" van Robert Rauschenberg, die veranderen naar de omstandigheden in de kamer waar ze hangen. Vaak wordt het stuk achter de piano uitgevoerd, maar nu door een heel orkest. Het is knap dat het stuk 5’33’’ duurt.

Van hieraf spreekt de stilte.

’Crystal Silence’ door pianist Chick Corea en vibrafonist Gary Burton, beiden veelgelauwerde jazzmuzikanten.

Op het album ’The Edge of Silence’ staat werk van György Kurtág, Hongaars modern componist die in zijn vaak intense miniatuurcomposities enerzijds kinderlijke spontaniteit zoekt, en tegelijkertijd deze heel zorgvuldig vormgeeft. Hier 'Seven songs' voor stem en cimbalom, een snaarinstrument uit de volksmuziek dat met stokjes bespeeld wordt.