Wat is dan de magie van Wagners werk? Waarom reserveren zijn fans kaartjes voor een van zijn opera's in het Wagnerheiligdom in Bayreuth, waar de wachtlijsten zo'n 7 jaar lang zijn?
Ik kan de vragen vast niet bevredigend beantwoorden, maar ik zal zeker een poging wagen.
Wagner is in ieder opzicht een romantisch 19de eeuwse kunstenaar. Hij leefde van 1813 tot 1883, zodat hij het geboortejaar deelt met die andere grootste operacomponist: Giuseppe Verdi. En zijn sterfjaar is ook niet onbelangrijk, omdat Wagner toch nog wel eens als een nazimaatje van Hitler gezien wordt, terwijl hij dus al 6 jaar dood was voordat Hitler geboren werd. Het helpt natuurlijk niet dat der Führer zo'n liefhebber was van Wagners muziek, maar daar kon Wagner zelf niet veel aan doen.
Romantisch kunstenaar. Wat houdt dat ook al weer in? Een componist van mierzoete vioolmuziek die het best tot haar recht komt bij 't kaarslicht dat wordt weerspiegeld in de dromerige blik van je geliefde? Neen. Romantisch omdat Wagner zijn eigen belevingswereld en zijn eigen gevoel compromisloos centraal stelde. Even langdurig als zijn opera's waren, waren ook zijn geschriften en (politieke) pamfletten, en zijn soirees bij hem thuis op huize Wahnfried, waar hij genodigden hele avonden zonder ophouden kon gijzelen met zijn ideeën, ambities, inzichten, meningen en andere varianten van zijn eloquente egomanie. Door iedereen bewonderd, door vrijwel niemand geliefd. Maar je kon het rustig aan de man overlaten om zich daar niets van aan te trekken. Aan 'aardig gevonden worden' had je niks.
Ondertussen 'revolueerde' het opera-genre in zijn handen tot wat hij het 'Gesamtkunstwerk' noemde. Hij visualiseerde én bouwde het 'Festspielhaus' in Bayreuth, waar hij het universum van zijn totaal-kunst met een gerust hart aan kon toevertrouwen. Daar bedacht hij de nu zo gewone 'orkestbak', experimenteerde met de klank en met licht, en waren alle faciliteiten voor zijn veeleisende decors voorhanden. Geen gebeun meer door de door hem zo verfoeide dilettanten in de Noordeuropese theaters, maar alles in eigen hand. Wagner als god van zijn eigen kunst. Passend voor een componist die vrijwel autodidact was, en op zijn 16de vastbesloten was operacomponist te worden, nog voor hij praktisch een noot op papier had gezet.
De kwartieren waar Rossini het over had, zijn natuurlijk veel te weinig om affiniteit te krijgen met de opera's van Wagner. Megalomaan? Jazeker. Maar net zoals het leven zelf geen aaneenschakeling van meezingbare hits en hoogtepunten is, zo is zo'n opera van een uurtje of vier ook een levensreis, zij het in gecomprimeerde toestand. Onderweg trekt de muziek aan je voorbij als een landschap; het ene moment voel je je er in opgenomen, het volgende kwartier bekijk je het meer van een afstand. Maar urenlang vertoeven in die bijzondere intense kolkende muziek die als een wervelwind voor je gemoed heenploegt, dat is toch wel heel bijzonder. Gewoon eens doen, zou mijn advies zijn. In het ergste geval kost het je een avond die je anders aan een andere vorm van vermaak had besteed.
Om dan maar meteen een praktische handreiking te doen, in tijden dat de meesten van ons wel een avondje over hebben. Enkele jaren geleden kwam De Nationale Opera met een project even groots als Wagners opera's zelf. Ze brachten in een keer de gehele 'Ring des Nibelungen', of kortweg de 'Ring'.
De Ring van Wagner is een opera-cyclus van 4 opera's van ieder 4 uur (Das Rheingold, Die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung), die samen een verhaal vertellen. Losjes gebaseerd op middeleeuwse Duitse en Noorse heldensagen, vertelt het in vier delen de strijd om de Ring, en dus de macht (nu weten we ook waar Tolkien de mosterd haalde!) tussen oppergod Wodan en de dwerg Alberich, die uiteindelijk uitmondt in de ondergang van het godenrijk.
Pierre Audi, artistiek leider en directeur van De Nationale Opera & Ballet, heeft al veel bijzondere producties op zijn naam gezet. De Ring is een van zijn laatste ondernemingen geweest voor hij afscheid nam van ons nationale operabedrijf.
Tot nu toe kon je de Ring alleen maar bestellen op prijzige DVD's, maar sinds vorige week zijn ze op YouTube te vinden, al weet ik niet of ze daar lang blijven. Ik download ze maar voor de zekerheid. Op het moment van schrijven moet de laatste opera (Götterdämmerung) nog verschijnen, maar dat komt vanzelf.
Ze zijn Nederlands ondertiteld; geen garantie voor volledig begrip van het hele verhaal en alle mystieke en symbolische implicaties, zodat het kan geen kwaad kan er wat omheen te lezen. Of... neem gewoon die duik! Je komt gegarandeerd weer boven, en misschien heb je dan wel iets heel erg moois meegemaakt.
Das Rheingold:
Die Walküre:
Siegfried:
Götterdämmerung:
Tot morgen!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten